जनताको गुन्द्रीमा कांग्रेस

-गोरख सिंह धामी

                                                               

     

                                               

स्थानीय चुनाव , अनि भर्खरै मात्रै सम्पन्न भएको प्रतिनिधि तथा प्रदेश सभाको चुनाबमा नेपाली कांग्रेसले अनपेक्षित हार बेहोरेको कुरा नेपाली जनमानसमा नौलो छैन ।  आफुलाई लोकतन्त्रको हिमाएती ठान्ने र दसकौको गर्विलो ईतिहास भएको पार्टी चुनाबमा यसरी पाखा लाग्ला भनेर कांग्रेसजनमा सोचिएको कुरा थिएन । नेपाली जनमतले  यो नतिजा दिलाए पनि धेरै जसो मतदाताहरु यो हारले अचम्मित  भएका छन् । दरो संगठन लाखौको संख्यामा क्रियासिल सदस्य तथा केन्द्रदेखि गाउसम्म पकड भएको पार्टी २३ सिटमा खुम्चिनु झट्ट हेर्दा अप्रत्यासित लागेपनि यो नतिजा कांग्रेसको धेरै कमजोरीहरुको एकमुस्ट जवाफ हो भनेर भने प्रस्ट रुपमै भन्न सकिन्छ । यो हारका पछाडी कांग्रेसीहरुले सधै भन्दै आइरहेको आन्तरिक अन्तर्घात त छदै नै थियो । चुनाब अघि अप्रत्यासित रुपमा बनेको बामगठबन्धनको पनि धेरै नै ठुलो भूमीका रह्यो । विभिन्न समयमा कांग्रेसले तथा कांग्रेस सरकारले लिएका बिबादास्पद निर्णयहरु तथा नाकाबन्दी पछीको कांग्रेसको अस्पस्ट भूमिकाले उसको रास्ट्रवाद  माथि उठेको प्रश्न तथा दक्षिणपन्थी भनेर लाग्दै गरेको आरोपले धेरै ठुलो भूमीका खेल्यो ।

 सफल रुपमा संक्रमणकालको अन्त्य गराई तिन ठुला निर्वाचन सम्पन्न समेत गराएर सफल प्रधानमन्त्रीको छबी बनाउन सफल  शेर बहादुर देउवा कार्यकालको बिबिध चरणमा मिडिया बाजीको एकोहोरो सिकार भए जसका कारण उनि जनताको नजरमा बिस्तारै अलोकप्रिय बन्दै गए / साझा सवालको केस  होस् अथवा अन्य कुनै टेलिभिजन अन्तर्वार्ता , उनको प्रस्तुत हुने शैली धेरैलाई अप्रिय लाग्यो / जसको ठुलै आलोचना हुदा पनि कांग्रेस मुकदर्सक बनेर बसिरह्यो । यसरी बसिरहनुमा पार्टीको आन्तरिक खटपट प्रचुर मात्रामा जिम्मेवार रह्यो । सामुहिक नेतृत्वमा पार्टी चल्न नसक्दा पौडेल पक्ष र देउवा पक्ष लगाएत तेश्रो पक्षको मनोमानीले पार्टी कम्जोर बन्दै गयो । यी सबै कम्जोरीको फाइदा राजनीतिक रुपमा धुर्त खेलाडी केपी ओली ले लिए , नाकाबन्दीको बेला देखि लिएर अहिले  सम्मको एमालेको अवस्थाको लागी केपी वलीले लिएको एस डी मुनिको भासामा नया रास्ट्रवाद  र  कांग्रेसको भासामा भन्नु पर्दा खोक्रो रास्ट्रवादले भोट बैंकको काम गर्यो। यो बाहेक दुइ पार्टी मिलेको फाइदा त उनिहरुलाइ छदै नै थियो ।

यी सबै कुराहरुलाई जसरी विश्लेसन शश्लेसण जे गरे पनि अल्टिमेट नतिजा हामी माझ आइसकेको छ ।  कुनै पनि प्रकारका बहस र छलफल तथा एक्सनले यो नतिजालाई सुधार्न त सकिदैन तर भबिस्य उज्वल चाहि अवस्य बनाउन सकिन्छ । 

नेपाली कांग्रेसले चुनाबमा अनपेक्षित हार बेहोरीसकेको कुरा सबैलाई घामजस्तै छर्लंग छ । तथापी नेपाली कांग्रेस भित्र अझै यस्ता प्रविर्ती हरु छन जो नेपाली कांग्रेसले अनपेक्षित  हार बेहोर्दा निश्चित व्यक्ति  लाइ दोष दिएर बसेका छन् । पार्टीको एस्तो अवस्थालाई सुधार गर्न सामुहिक रुपमा मिलेर जानुपर्नेमा समुहगत रुपमा भेलाहरु भए । यी भेलाहरुले कांग्रेसलाई बलियो बनाउला कि झन् गुटगत रुपमा कम्जोर बनाउला ? यो प्रश्न सबैले मनन गर्ने बेला आएको  छ ।

समय दसकौ अघिको जस्तो छैन । परिवर्तनशिल छ।  हो,  त्यहि परिवर्तनलाई आत्मसाथ नगरि मेरो गोरुको बार्है टक्का भन्या जस्तै गरेर  अब चल्दैन भनेर सबैले बुझ्नुपर्छ। पार्टी संचालनमा जति केन्द्रीय नेतृत्वको भूमीका हुन्छ त्यति नै सशक्त भूमीका जिल्ला नेतृत्वको हुन्छ ।यदि हामी केन्द्रमा युवा नेतृत्व  चाहन्छु भने जिल्ल्लाको नेतृत्व  लगाएत  सम्पूर्ण पार्टी संरचना  युवामैत्री हुनै   पर्छ।  क्रियाशील सदस्यता दिदा भएको अनियमिततालाइ सुधार गरी , अहिले सम्म दिइएका क्रियाशिल सदस्यहरुको खोज खबर गरी बर्तमान अवस्था अनुरुप नबिकरण र नया वितरण गर्न पर्छ।  आफ्नो खेमाको भएको आधारमै जस्तो सुकै गल्ति गरेपनि ढाकछोप गर्ने र अर्को खेमाको भन्दै उसले गरेको राम्रो कामको समेत प्रसंसा गर्न नसक्ने परिपाटी कांग्रस भित्रको महारोग हो । यस्ता रोगहरु लाइ निमिट्यान् पार्दै ,सबैले सबैलाई स्वीकार गर्न सक्ने वाताबरण निर्माण गर्नु जरुरी छ। अर्काको अधिकारको लागी लड्ने  भनेर चिनिएको पार्टीले आफ्नो पार्टीभित्र लोकतन्त्र कायम गर्न नसक्नु  जस्तो लाजमर्दो केहि हुन सक्दैन । 

भनिन्छ असफलता नै सफलताको पहिलो कडी हो।  चुनाब एउटा परिक्षा हो । यो चुनाब पनि एउटा परिक्षा नै थियो । फरक एति मात्रै हो गएका परिक्षाहरु ले छोटो समयाको लागी मात्रै नतिजा निकाल्थे। थोरै समय पछी अर्को परिक्षा आउने गर्दथ्यो । परिक्षामा जितिसके पछी को म्यान्डेटहरु पनि फरक फरक हुन्थे : यो परिक्षा अहिले सम्म भोगेका परिक्षाहरु भन्दा फरक छ  र यसको नतिजा पनि ।  यो परिक्षामा फेरी बाजी मार्न पाच बर्ष कुर्नु पर्ने छ । अहिले जितेर सरकार बनाउन सक्षम हुने दलहरुले फरक किसिमको म्यान्डेट पाएका छन्  अर्थात ५ बर्ष सम्म सरकार उनीहरुले चलाउने छन । यो बेला नै आफ्नो संगठन बनाउने बढाउने बिस्तार गर्ने सबै भन्दा  उर्बर समय हुने छ । सिंह दरबारका कुर्सि छाडेर जनताको गुन्द्रीमा बस्न पाउने मौका हुनेछ ।  जनताका कुरा सुन्दै उनीहरुका आवस्यकता पहिचान गर्दै जनताको कांग्रेस बन्ने मौका यहि बेला हुनेछ  । त्यही भएर जनताको पक्षमा सरकारलाई सदैब काम गर्न दबाब दिन सक्ने जिम्मेवार प्रतिपक्ष बनेर बस्नुको कांग्रेस संग् विकल्प पनि छैन । पार्टी सहि अर्थमा बलियो बनाउने हो भने सरकार र कुर्सिको मुख छाडेर जनताको गुन्द्रीमा बस्न सक्ने तागत कांग्रेसले  अब बिकसित गर्नु पर्छ । भएका कमजोरीहरुलाई बुझ्दै ति कमजोरीहरुलाई   सुधार गर्दै अगाडी बढ्नुको बिकल्प छैन  ।   गुटगत राजनीतिले कमजोर पारेको छ भन्ने कुरा सेवदे पक्ष भनिनेहरुलाई पनि राम्रै संग थाहा छ । अनि पौडेल पक्ष भनिनेहरुलाई पनि  खुलस्तै छ । सुधारको कुरा आउदा पनि दुवै पक्ष भनिनेहरुले आफैले सुरुवात गरे  कांग्रेसले पुनर्जागरण पाउछ । यो पक्ष त्यो पक्ष भन्न छोडेर कांग्रेस पक्ष भनेर बुझिने बाताबारण भयो भने सम्पूर्ण नेपाली कांग्रेसी कार्यकर्ताहरु एकपटक फेरी माउ पार्टी प्रतिको मोह छातीमा बोकेर प्रजातान्त्रीक समाजवादको नारालाइ सिखरमा पुर्याउन तयार हुनेछन र यसले सुरुवात गर्ने छ  नेपाली कांग्रेसको नया अध्यायको ।

 एउटा कुरा सदैब के साचो हो भने, औकात अनुसारको जस सबैले पाउदछन । पार्टी भित्र धेर थोर भूमीका पद अनुसार सबैको हुन्छ  । सभापति तथा बरिस्ठ नेतृत्वको तुलानात्मक रुपमा अलि बढी भूमीका हुन्छ । यदि पार्टी सफल भएर पहिलो बनेको हुन्थ्यो भने पनि सबै भन्दा बढी  जस पाउने व्यक्तिहरु तिनै हुन्थे जसले अहिले सबै भन्दा बढी गाली खाइरहेका छन्।  त्यसैले जिल्ला स्तरमा सम्पूर्ण सभापति लगाएत कार्यसमीतिहरुले सोचून र मनन गरुन अब गति बढाउने बेला भयो भनेर। जिल्ला  सभापतिहरुले बुझुन मेरो जिल्लामा कांग्रेस पछी पर्नुको कारण के ? कुनै जिलामा जितेको छ भने कुन कुन कारणहरु त्यो जितको पछाडी छन। यी कुराहरुलाई बुझ्दै ,मनन गरे ब्यबहारमा उतार्नुको विकल्प छैन । केन्द्रीय नेतृत्वले पनि गम्भीर भएर यस्ता कुरालाई पार्टी तथा  संगठनका कुराहरुमा पनि समुहगत छलफल बाटै सबै कुराको निर्क्यौल गरेमा कांग्रेस फेरी एकपटक नया बन्नेछ र सदैका लागि नया काँग्रेस बन्नेछ । मौकामा हिरा फोर्नु पर्छ भनेझै यो मौका बाट  कांग्रेस चुक्न हुन्न ।